Bommen Berend: voor de Münsterse bisschop Bernard von Galen was dat zowel zijn scheldnaam als artiestennaam. In het Rampjaar 1672 veroverde hij in een mum van tijd heel Overijssel. Zijn reputatie als krijgsheer bezorgde steden als Deventer, Zwolle en Kampen knikkende knieën. De snelle overgave werd binnen de Republiek altijd gezien als hoogverraad. Maar klopt het wel dat onze provincie zo laf was? En was Bommen Berend wel die oorlogszuchtige bisschop die ons land leegplunderde? Of zat er misschien meer achter? In de zesdelige podcastserie Bommen Berend in Overijssel gaan historici Martin van der Linde en Luc Panhuysen op onderzoek uit en vertellen ze het verhaal van het Rampjaar vanuit het perspectief van Oost-Nederland. De podcast is vanaf 3 juni te beluisteren via Spotify, Apple Podcasts en via deze website.
Aflevering 1: Aan de rand van de Republiek
In 1665, zeven jaar voor het Rampjaar, was Bommen Berend Overijssel al eens binnengevallen. Tijdens deze oorlog stak de Münsterse bisschop o.a. het Twentse Losser in brand. Hij zou daarna de gemoederen in het dorp nog eeuwenlang bezighouden. Wie was deze bisschop? Hoe verging het Overijssel voorafgaand aan het Rampjaar binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden? En hoe ontstond het Rampjaar 1672? Martin en Luc spreken erover met Gees Bartels en Georg van Slageren.
Aflevering 2: Overijssel onder vuur
Bommen Berend viel op 1 juni 1672 Overijssel binnen. In minder dan een maand tijd had hij de hele provincie veroverd. Deventer gooide na een korte belegering de handdoek in de ring, waarna Zwolle en Kampen zich ook meteen overgaven. Hadden de stadsbestuurders slappe knieën of was er verraad in het spel? Hoe verliep die militaire opmars van Bommen Berend? En wat merkten de gewone man en vrouw van de oorlog? Martin en Luc gaan op bezoek bij Anne van Geuns, Ans Esselink en Klaas Tippe.
Aflevering 3: Ketters en papen
Dominee Abraham van Laer noteerde in zijn kerkenraadsboek wat er tijdens het Rampjaar allemaal in Ootmarsum gebeurde. Zijn dagboek biedt een uniek inkijkje in de strijd tussen katholieken en protestanten in 1672 in Twente. Zoveel egodocumenten zijn er uit 17e eeuw niet bewaard gebleven. Martin en Luc zetten samen met kerkhistoricus Paul Abels Van Laers notities en de Münsterse inval in breder perspectief.
Aflevering 4: Collaborateurs 1672
De katholieke edelman Gerard Adolph Bentinck van Breckelenkamp werd namens Bommen Berend stadhouder van Overijssel. Evenals de Zwolse pastoor Arnoldus Waeijer zag hij in de Münsterse tijd een nieuwe katholieke toekomst gloren. Mede door deze samenwerking met Bernard von Galen werden de katholieken na het Rampjaar eeuwenlang bestempeld als collaborateurs. Terecht of onterecht? Martin en Luc spreken erover met bewoner van Huis Breckelenkamp Matthijs Wanrooij en bezoeken de resten van de in 1672 door Waeijer opgegraven katholiek mysticus Thomas à Kempis.
Bonustrack: titelsong Bommen Berend
Kun je ook geen genoeg krijgen van die toffe titelsong die Hendrik Jan Bökkers maakte voor onze Bommen Berend-podcast? Hij liet zich bij het schrijven inspireren door de vele bijnamen van de Münsterse bisschop. Het liedje is nu als bonustrack beschikbaar. Beluister het hele nummer hier:
Aflevering 5: Glorieus Rampjaar
Overijssel gaf zich razendsnel over aan Bommen Berend. Toch was er wel degelijk sprake van verzet, o.a. door vaandrig Gerrit van Riemsdijk uit Gramsbergen en door de burgerij van Blokzijl. Zij wisten als eerste plaats in Overijssel de Münstersen weer te verdrijven, waarna prins Willem III ze zelfs beloonde met stadsrechten. In de rest van de provincie bleef Bommen Berend nog bijna twee jaar aan de macht. Na zijn vertrek was Overijssel tot op het bot geruïneerd. Martin en Luc praten erover met Marie Doosje, Henk Steenbergen en Evelyn Ligtenberg.
Aflevering 6: Transisalaniam Totam
Waarom noemen we de bisschop van Münster, Bernard von Galen, eigenlijk Bommen Berend? Waarom wordt hij zo vaak als duivel of boeman afgeschilderd? In Vriezenveen leidde dat beeld tot de vorming van een hardnekkige mythe. Kijkt men in Münster op dezelfde manier naar ‘hun’ bisschop? Of is hij daar juist een held? Martin en Luc vragen het aan Gezinus Grissen en de Duitse historicus Gerd Dethlefs.