Een handgeschreven bron uit Losser
Door Nathalie Niehof
Het is meer dan driehonderdvijftig jaar geleden dat Bommen Berend voor het eerst Overijssel binnenviel in 1665. Ooggetuigenverklaringen of andere bronnen over deze inval zijn schaars. Voor de inval in Losser zijn de geschriften van een zekere Hermanus Lippinkhoff van belang. Die gelden als primaire bron, ook al leefde Lippinkhoff nog niet toen Bommen Berend de provincie binnenviel.
In 1665 valt Bommen Berend het drop Losser binnen. Daarbij stak hij dertig tot veertig huizen in brand en versmolten de kerkklokken. De jubelstemming die op dat moment in Losser heerst na de kermis, verdwijnt als sneeuw voor de zon.
Lippinkhoff
Hermanus Lippinkhoff overleed in 1743. Het is dus onwaarschijnlijk dat hij zelf de invallen van Bommen Berend heeft meegemaakt. Toch is zijn werk van belang, omdat het het oudst bekende handschrift is over de gebeurtenissen in Losser. Het is niet bekend waar het originele handschrift is, maar de Historische Kring Losser vond in 2015 een foto van het handschrift in haar collectie. Lippinkhoff schrijft over de inval van Bommen Berend en het terugplaatsen van de kerkklok in de kerk van Losser.
Lees hier meer over het terugplaatsen van de kerkklokken
Hoe kwam Lippinkhoff aan die informatie om over de invallen te schrijven als hij ze zelf niet had meegemaakt? Vermoedelijk heeft hij de verhalen van zijn ouders gehoord en opgeschreven. Daarnaast werd in het huis van Lippinkhoff een verslag gevonden van Ds. Theod. Froon. Hij maakte de inval wel mee. In het verslag noteert dominee Froon onder andere:
‘Anno 1665 in den nacht van goedensdag op donderdag na Losser kermisse is de Vorst of Bisschop van Munster (komende van Brandlecht) in Losser gevallen (…).’ De tekst gaat door over de gevolgen die de inval had. ‘De mark of kerspel Losser most geven alle weken van de maent Desember 1665 tot den April 1666 40 rijksdallers 35 stuv. twintig mudde und 7 spint haver, 2426 pond hoy alle weken buten koekenstuer und schadengeld. De kerke was full gebracht van kisten und kasten, kettel und potten, linnen und wollen, beddinge, utgeplundert und verbrand, alle beesten und peerden weggevueret, behalve de in de graefschap Bentheim gevluchtet.’
Ootmarsum
In het nabij gelegen Ootmarsum zijn ook aantekeningen over de inval in Losser bewaard gebleven. Dominee van Laer schreef in 1665 in het Kerkeraedsboek van Ootmarsum over de aanwezigheid van Bommen Berend: ‘Op 21 september is de bisschop van Münster heel onverwachts met een grote legermacht Twente binnengevallen, heeft Enschede geplunderd en Losser in brand gestoken. Hierdoor ontstond alom onrust en verslagenheid.’ Zo’n Kerkeraedsboek bestond in die tijd in Losser nog niet, dat kwam pas jaren later.
Dit artikel is een bewerking van G. van Slageren, ‘Bommen Berend, heilige of boef?’, Oet Drop en Marke Losser 2015-3, 6-21.